خرد در شاهنامه با چاشنی احادیث قسمت شانزدهم

*خردمند روحیه ی سپاسگزاری دارد:16

سپاسگزاری از ویژگی های چشم پرکن خردمندان است. سرشت آنان انگار آمیخته با شکر و سپاس هم نسبت به آفریدگار جهان به پاس نعمت های بی شمارش و هم نسبت به انسان هایی که به او خدمت کرده اند اگر چه اندک باشد. گوهر وجودی شان طوری است که خوبی های دیگران را نمی توانند فراموش کنند.

تأکید قرآن و سنَّت، برشکر گزاری و توجه به نعمت ها و نیکی های آفریدگار و انسان ها به ماست.

...لَئِن شَكَرۡتُمۡ لَأَزِيدَنَّكُم... (سوره ابراهیم آیه ی 7): اگر شکرگزار باشید هر آینه برشما افزایش می دهیم.

سعدی را هم که شنیده ایم و برلبه سفره های قدیمی 70 سال پیش شاید دیده باشید که نوشته بودند:

" شکر نعمت، نعمتت افزون کند = کفر نعمت از کَفَت بیرون کند"

امام علی ع در جمله ی چه زیبا فرمود: لَم یُدرِکِ المَجدَ مَن عَداهُ الحَمدُ(غررالحکم ترجمه انصاری فصل 74 ص599): کسی که ستایش پروردگار را به جای نیاورد به مجدد و بزرگی نرسد.

- ثَمَرَةُ الشُّکرِ زیادَةُ النِّعَمِ(غررالحکم ترجمه انصاری فصل 23 ص 360): نتیجه ی سپاسگزاری فراوان شدن نعمت هاست.

- اَلشُّکرُ مَغنَمٌ؛ اَلکُفرُ مَغرَمٌ(غررالحکم ترجمه انصاری فصل 1 ص 12): شکر خدا غنیمت آور است؛ کفران نعمت خدا غرامت آفرین است.

- إن أتاکُمُ اللهُ بِنِعمَةٍ فَاشکُروا(غررالحکم ترجمه انصاری فصل 9 ص 271): اگر خداوند نعمتی به شما ارزانی داشت پس شکرگزاری کنید.

- اَلشُّکرُ یُدِرُّ النِّعَمَ(غررالحکم ترجمه انصاری فصل 1 ص 17): شکرگزاری و سپاس از خدا نعمت ها را افزون می سازد.

- اَلبَغیُ یَسلِبُ النِّعمَةَ (غررالحکم ترجمه انصاری فصل 1 ص 17): ستم نعمت ها را می زداید.

- اَلکَریمُ یَشکُرُ القَلیلَ(غررالحکم ترجمه انصاری فصل 1 ص 42): انسان جوانمرد اندک چیزی را که به او بدهی سپاسگزاری می کند.

- اَللَّئیمُ یَکفُرُ الجَزیلَ(غررالحکم ترجمه انصاری فصل 1 ص 42 ): انسان فرومایه یا بد سرشت چیز زیادی هم به او بدهی ناسپاسی می کند.

- اُشکُر مَن آَنعَمَ عَلَیکَ وَ اَنعِم عَلیٰ مَن شَکَرَکَ فَإنَّه لا زَوالَ لِلنِّعمَةِ إذا شُکِرَت وَلا بَقاءَ لَها إذا کُفِرَت (غررالحکم ترجمه انصاری فصل 2 ص 123): هر کس به شما هدیه ای داد یا نیکی کرد سپاسگزاری کن؛ و هرکس از تو سپاسگزاری کرد به او نیکی کن زیرا اگربرای نعمتی شکرگزاری شد پیوسته آن نعمت برقرار خواهد بود ولی اگر ناسپاسی صورت گیرد آن نعمت پایدار نخواهد ماند.

- إذا اُعطیتَ فَاشکُر(غررالحکم ترجمه انصاری فصل 17 ص 309): اگر هدیه ای به شما داده شد سپاسگزاری کنید.

- شُکرُ النِّعَمِ یُضاعِفُها و یَزیدُها(غررالحکم ترجمه ی انصاری فصل 40 ص 441): سپاسگزاری از نعمت ها باعث افرایش آنها می شود.

اینک اشعاری از فردوسی در این باره:

خردمند و بینا دل آنرا شناس = که دارد ز دادار کیهان سپاس

به نیکی گرای و غنیمت شناس = همه ز آفریننده دار این سپاس

خرد یافته مرد یزدان شناس = به نیکی ز یزدان شناسد سپاس

دگر آنک دارد ز یزدان سپاس = بود دانشی مرد نیکی شناس

سپاس از جهاندار هر دو جهان = شناسنده آشکار و نهان

سپاس از جهاندار فریادرس = نگیرد به سختی جز او دست کس

به دانش ز یزدان شناسد سپاس = خنک مرد دانا و یزدان شناس

بدو هستم امید و هم زو هراس = وزو دارم از نیکوی ها سپاس

ز دادار دارنده یکسر سپاس = که اویست جاوید نیکی شناس

کزین بگذری سفله آن را شناس = که از پاک یزدان ندارد سپاس

دگر دیو بی دانش وناسپاس = نباشد خردمند و نیکی شناس

پشیمان شود دل کند پرهراس = که جانش به یزدان بود ناسپاس

دهم آنک از کس ندارد سپاس = به نیکی وهم نیست یزدان شناس

همه نیکویها ز یزدان شناس = و زو دار تا زنده باشی سپاس

سپاس از خداوند پیروزگر = که او آورد رنج و سختی بسر

چو نیکی نمایند پاداش کن = ممان تا شود رنج نیکی کهن

ز کردار هر کس که دارم سپاس = بگویم به یزدان نیکی شناس

به یزدان هر آن کس که شد ناسپاس = به دلش اندر آید ز هر سو هراس

چو کردار با ناسپاسان کنی = همی خشت خشک اندر آب افگنی

دگر هر که با مردم ناسپاس = کند نیکویی مانَد اندر هراس

ازین ننگ دارد خردمند مرد = به گِرد در ناسپاسی مگرد